گفت وگو با حسن ذوالفقاری
ایران به سازمان ملی فولکلور نیاز دارد
لباس دونی: حسن ذوالفقاری با دادن هشدار درباره خطر نابودی خیلی از مباحث فرهنگ عامّه از لزوم تأسیس نهادی که تمام مواد فولکلوریک ایرانی را گردآوری و حفظ کند، می گوید.
به گزارش ایسنا، «سازمان ملّی فولکلور» نهادی بود که در خردادماه ۱۳۴۶ در تهران راه اندازی شد اما بعدها که تعطیل شد چیزی جایگزینش نشد.
حالا هم فرهنگ و ادبیات عامّه، موسیقی و رقص های محلی با بی سامانی مواجه اند و خیلی از آثار ادبی و شنیده ها و قصّه ها در گذر روزگار محو می شوند.
در همین راستا، حسن ذوالفقاری، استاد دانشگاه و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی به ایسنا می گوید: وجود چنین نهادی، به چند دلیل و برای چند کار حتما لازم است؛ اول اینکه سیاست ها، برنامه های کلان و رویکردها در آن جا پیش بینی شده و فرهنگ عامّه مطالعه و تقویت شود. از ین جهت، رشته تحصیلی «ادبیات عامّه» تأسیس شد. برنامه این رشته را خودِ من نگاشتم و وزارت علوم تصویب کرد و اکنون در دانشگاه ها، کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عامّه تدریس می شود. هم اکنون، در دانشگاه تربیت مدرس، پنجمین دوره این رشته درحال اجراست. تأسیس مجله اقدام دیگری بود که ما مجله علمی-پژوهشی «فرهنگ و ادبیات عامّه» را تاسیس کردیم(https: //cfl.modares.ac.ir) که جایگاه خوبی در مجلات دارد. همین طور دانشنامه فرهنگ مردم ایران تدوین شد که تا حالا شش جلد از آن انتشار یافته است. هرکدام از این کارها، اقدامی موثر در توسعه علمی مباحث ادبیات عامّه است. در انجمن ترویج زبان فارسی هم کارگروه فرهنگ و ادبیات عامّه مشغول به فعالیت است که برنامه ها و نشست هایی دراین زمینه برگزار می نماید. همه این فعالیت ها مستلزم این است که در یک انجمن واحد تجمیع شود و سیاست گذاری، برنامه ریزی، جمع آوری، گردآوری و از همه مهم تر، آرشیو کردن در آن جا ساماندهی گردد.
وی در ادامه تاکید دارد: خیلی از مباحث فرهنگ عامّه در خطر نابودی هستند. اگر انجمنی توان و پشتوانه مالی نداشته باشد، نمی تواند از این وظیفه خطیر پشتیبانی کند. نهادهایی مانند میراث فرهنگی که بودجه های مخصوص برای این امور دارند، باید این کارها را انجام دهند. نهادهای مستقل هم می توانند و باید اتاق فکر و بازوهایی باشند برای گردآوری سامانه جامع و منسجم مواد فولکلوریک. دوره کاربرگ و فیش نویسی و... گذشته و همه داده های ما باید الکترونیک و نرم افزاری باشد. افراد زیادی هستند که علاقه مندند تا در شهرها و مناطقِ خودشان، مواد فولکلوریک مانند رسوم، مثل ها، رقص، موسیقی، داستان، شعر، ترانه، افسانه، چیستان و غیره را جمع آوری کنند و در این بانک اطلاعاتی ثبت کنند. در درس نامه رشته ادبیات عامّه نحوه جمع آوری اطلاعات فولکلوریک نیز آموزش داده می شود.
تأسیس سازمانی برای حفظ مواد فولکلوریک بسیار مهم است
ذوالفقاری می گوید: تا پنج دهه قبل، اقدامات خوبی دراین زمینه صورت گرفت و آرشیوهایی به جا ماند. اما شوربختانه بخش اعظمی از این آرشیوها حالا گم شده و مشخص نیست کجاست! تمام داده های تاریخی ما نیازمند سازمانی است که تنها این وظیفه را بر عهده داشته باشد و بصورت کاملاً اختصاصی، به رویدادهای فرهنگ عامه بپردازد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می تواند به این حوزه نزدیک باشد، اما از آن جایی که هزاران دستورکار دارد و احیای سنّت های فولکلوریک، در آخرین رده ها قرار می گیرد و جزو اولویت های اولین نیست، بودجه ای به آن نمی رسد.
استاد دانشگاه تربیت مدرس توضیح می دهد: به مقوله فرهنگ و هنر قومی، خصوصاً رقص و آواز و موسیقی، بی اعتنایی می شود. ما تا حالا تعداد زیادی از نوازنده های محلی را از دست داده ایم. اگر بنا باشد تا به اندک افراد باقی مانده بی توجهی شود و ناشناخته بمانند و آثارشان ضبط نشود، این هنرها از دست می روند. در گذشته، هنرمندان میراث هنری خودرا به فرزندان شان می سپردند تا حفظ شود، اما امروزه و به سبب شرایط نابسامان اقتصادی چنین کاری ممکن نیست برای اینکه بیشتر این هنرمندان در فقر و فاقّه زندگی می کنند و درآمدی ندارند. اغلب نوازندگانِ محلّی ما در ایران با تنگدستی و بیماری روزگار می گذرانند و حتی از ضمانت بیمه نیز بهره مند نیستند؛ بزرگانی که به اروپا رفته اند، مدال گرفته اند و در جهان شناخته شده اند اما در ایران کسی به آنها توجهی نکرده است. ما از این هنرمندان کم نداریم؛ ده ها گروه نوازنده محلّی در ایران هستند که کاملاً حرفه ای عمل می کنند ولی حمایت نمی شوند. اگر تنها قسمتی از ابزار و آلات موسیقی مقامی و سنتی را در سراسر ایران بعنوان نمونه در یک مجموعه گردآوری نماییم، موزه بزرگ و بهادار ای از آلات موسیقی خاص ایران گردآورده ایم؛ با نام ها و کارکردهای خاص. رقص های محلی هم از گزند این لطمه ها در امان نمانده اند و رقص های جدید جای شان را گرفته اند. قبل از این در مجالس بزم و شادی بیشتر رقص های محلّی رایج بود و حالا دیگر نیست. بنده در شعر عامه نیز تا حالا بیش از ۷۰۰ نوع و گونه و آواز محلی، بصورت شفاهی، یافته ام که اغلب ناشناخته اند. به رغم کوشش های گذشتگان در گردآوری افسانه ها و متل ها و اسطوره ها، هنوز خیلی از روایت ها ضبط و طبقه بندی علمی نشده اند. بنده با وجود گردآوری صدهزار مَثَل و انتشار آن هنوز معتقدم همین مقدار مثل زنده در زبان مردم هست و این گنجینه بی نظیر ایرانی اختتام ندارد. در زمینه هنرهای قومی همین مشکل وجود دارد و این یعنی این رشته سرِ دراز دارد که اگر این ها گردآوری و شناسنامه دار بشوند و مطالعات علمی روی آنها انجام گیرد و بطور دقیق ریشه یابی شوند، می توان گفت کمی به غنای فرهنگ شفاهی نزدیک شده ایم. تنوع فرهنگی، هنری و اقلیمیِ ایران میراثِ بهادار و نایابی ست که به ده ها دلیل به آن بی توجه بوده ایم. وارد هر مقوله ای بشویم، همین قدر درازا دارد. پس بایستی یک سازمان بزرگ با بودجه ای کافی و وافی از این پروژه ها حمایت کند. این نهاد نمی تواند و نباید دولتی باشد. بخش خصوصی با حمایت دولت قادر به این کار است.
او ادامه می دهد: یکی از اشکالات این است که انجمن هایی که می توانند در حوزه احیای هنرهای فولکلوریک شکل بگیرند، یا می توانند انجمن های علمی باشند، از وزارت علوم مجوز می گیرند. ما هم اکنون تعداد زیادی از این انجمن ها داریم، مثل انجمن استادان زبان و ادبیات، انجمن نقد ادبی و... که اغلب در زمینه ادبیات فعالیت می نمایند. قسمتی از کار «انجمن انسان شناسی» نیز به این حوزه مربوط می شود. بخش دیگر انجمن ها و نهادهای خودجوشی مانند NGOها هستند که فعالیت این بخش مهم تر از دیگر نهادهاست و تمرکز و تکیه بیشتری می طلبد، وگرنه انجمن های دولتی با رفتن یا آمدن های گوناگون مسئولان و تغییر سیاست ها و مشکلات اداری که می دانید و می دانیم، نمی توانند موثر باشند. به هرترتیب، نهاد حمایتگرِ فرهنگ عامّه باید از دلِ عامّه مردم بلند شود و گردانندگانش باید از دلِ همین فرهنگ باشند. انجمن فولکلورِ ایران می بایست زیر نظر بخش خصوصی باشد.
حسن ذوالفقاری می گوید: بنده با تعدادی از اهالی فرهنگ عامه و متخصصان حدوداً ۲۰ سال پیش اساس نامه ای را هم تنظیم کردیم، اما این نهاد مکان و اعتباری می خواهد، از وزارت ارشاد و میراث فرهنگی پاسخ گوی ما نبودند و ما امیدواریم افرادی که به مبحث فولکلور علاقه مندند، از چنین مجموعه ای حمایت کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب