چرا دیگر پای سریال های تلویزیون میخکوب نمی شویم؟
به گزارش لباس دونی «خانه به دوش» را هزاربار دیده ایم؛ «ترش وشیرین»، «سه درچهار»، «متّهم گریخت» و بقیه را هم. هرکدام از این سریال ها دست کم دو دهه پیش ساخته شده اند. اما با گذشت سال ها و هرچند تابحال بیشتر از ده ها بار از شبکه های مختلف سیما بازپخش شده اند، هنوز هم در صدرِ پربیننده ترین سریال های ایرانی می درخشند و روی دست شان سریالی بلند نمی گردد. اما ریشه و علّت استقبال از این سریال ها چیست؟
«خانه به دوش» و ماجرای آقاماشاءالله هندوانه فروش، سفر به مالزی و تکیه کلام معروفش و داستانِ قیمه و ماست که هر چندوقت یک مرتبه ترند شده و نُقلِ صفحات شبکه های مجازی می شود در سال ۱۳۸۳، و «متّهم گریخت» و جنجال آقاهاشم و بی بی و سودای مهاجرت به تهران، در سال ۱۳۸۴ ساخته شده اند! «سه درچهار» هم محصول ۱۳۷۸ است؛ ماجرای دو خانواده که آه در بساط ندارند و تصمیم می گیرند با کنارِ هم چیدن مهارت های شان، برای خود یک شرکت خدماتی دست وپا کنند. «ترش وشیرین» هم ماجرای زنی ست که یک تنه و دست تنها از طریق ترشی فروشی، فرزندانش را به دندان گرفته و مدیریت می کند. در این میان مردِ متموّلی سرِ راه نصرت خانم قرار می گیرد و از او تقاضای ازدواج می کند و ماجرا و چالش های آن از این جا آغاز می شود. هرکدام از این چهار سریال که در دسته سریال های طنز و مناسبتی هم قرار می گیرند، بیشتر از ۱۰ بار از سیما بازپخش شده اند و بارها آزمون شان را پس داده اند. از پس از پخش این چند سریال، بسیاری از بازیگران تلاش بر تکرارِ این موقعیت ها داشته اند، اما تا این اندازه با اقبال روبه رو نشده اند. شاید از موفق ترین نمونه های سریال های مناسبتی در دهه اخیر، سریال «پایتخت» باشد که آن هم فراز و فرودهای خودش را داشته است. هرکدام از سریال های «زیر آسمان شهر»، «مرد هزارچهره»، «شب های برره»، «پاورچین»، «بزنگاه»، «چاردیواری»، «چارخونه»، «ساختمان پزشکان»، «پژمان»، «لیسانسه ها»، «نون خ» و... هم از نمونه های نسبتاً موفق سریال های طنز هستند. اما باید دید آیا همگی می توانند مثل قبلی ها در صدر بمانند و در طول زمان هم قابلیت جذب مخاطب را داشته باشند.
بهارک محمودی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با ایسنا علل تداوم توفیق بعضی از سریال های تلویزیون، با وجود قدیمی بودن شان را، «تازه بودنِ فرم و محتوای آن ها» می بیند و می گوید: اگر در سالهای اخیر کماکان محصولات قرنِ گذشته را می بینیم، حتما آن محصولات به لحاظ کیفی جذاب تر بوده اند و حرف و نکته ای که مطرح می کردند، کماکان مساله امروز هم به حساب می آید. ترکیب این دو، یعنی هم کیفیت و هم مضمون، هم فرم و هم محتوا، باعث ماندگاری این آثار می شود. فرم و محتوای این سریال ها هنوز کهنه نشده است. کمااین که در همان دهه ۸۰، چندین سریال دیگر هم درحال پخش بوده اند، اما تنها چندتا از این ها هنوز در صدرِ پربازدیدها باقی مانده اند. این یعنی فرم و محتوا در این چند سریال به قدری متناسب بوده که بعد از گذشت سال ها حریف نطلبیده اند یا اگر طلبیده اند، حریفی پیدا نکرده اند.
محمودی درباره چراییِ ساخته نشدنِ سریال هایی با همان مضمون و محتوا ضمن نقل قول از برخی کارگردان ها، این طور توضیح می دهد که خیلی از نویسندگان، کارگردانان و فیلم سازان به علت تفاوت و تغییر فضای گفتمانی دیگر قادر به ساخت چنین سریال هایی نیستند.
او مشخصاً توضیح می دهد: سابق بر این تا یکی دو دهه قبل، خیلی از فیلم سازان یا دیگر هنرمندان می توانستند حرف هایی بزنند تا صدای جامعه و مردم باشند و طبیعتاً خوانده و دیده شوند. زمانی که فیلم یک فیلم ساز با مشکلات جامعه عجین باشد، مخاطب با اثر او احساس نزدیکی می کند. اخیراً خیلی از سریال ها و یا فیلم هایی که تولید می شوند فضای بسیار متفاوتی از زندگی امروز را به تصویر می کشند، به حدّی که کاراکترها و حتی ادبیات کلامی موجود در آثار برای مخاطبان هضم کردنی نیست و درواقع زندگی ای را که ما به شکل زیسته تجربه می نماییم نشان نمی دهد. اگر همه این ها را کنارِ هم بگذریم، به این می رسیم که مخاطب حق انتخاب دارد، پس چیزی را انتخاب می کند که به مذاقش خوش بیاید.
نویسنده کتاب «نمایش رنج تهران در سینمای ایران» در قیاس وضعیت گفتمانی و دسترسی های نسلِ جدید و قدیم چنین شرح می دهد: تفاوتی ندارد، ما چه درباره فیلم صحبت نماییم، چه سریال، از دهه ۶۰ تا ۹۰، دهه به دهه دسترسی های گفتمانی مان افزایش پیدا کرده است. یعنی اگر بچه هایی که در دهه ۶۰ زندگی می کردند، با کارتون های «پسر شجاع» و «حنا، دختری در مزرعه» خوشحال می شدند، یکی از دلایلش این بود که انتخاب دیگری نداشتند؛ چونکه «تنوع» دست ما را برای انتخاب باز می گذارد و نبودش سبب می شود تا به هرچه داریم، قانع شویم. در دهه ۶۰، کودکان چاره دیگری نداشتند؛ اوقات فراغت آنها از ساعت پنج یا شش عصر شروع می شد و انتخاب ها هم بسیار محدود بودند. تلویزیون تنها دو شبکه بیشتر نداشت و تولد شبکه سه و شبکه پنج خود به شکلی اتفاق تازه ای به شمار می رفت. اما الآن به قدری دسترسی های گفتمانیِ ما زیاد شده اند که می توانیم چیزهایی را که بیشتر دوست داریم، انتخاب نماییم، اما این به معنای افزایش کیفیت آثار نیست.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره ذائقه تصویری نسل جدید می گوید: خیلی از بچه های امروز به تماشای انیمه یا سریال های کره ای علاقه مندند؛ چیزی که تا دو سه دهه پیش اصلاً این گونه در دسترس نبود. آنها چیزهای متفاوت تری دیده اند که ترجیح می دهند پیگیری کنند. اصلی ترین دلیلی که سبب می شود خیلی از سریال های جدید یا قدیمی، امروز دیده نشوند، تنوع و دسترسیِ بیشتر به منابع به روزتر است.
محمودی درباره ابزارهای نوین ارتباطی و تغییر در نحوه تماشای برنامه ها اعتقاد دارد که ما امروز در گوشیهای هوشمندمان، محتوای آماده و تولیدشده ای داریم، که در هر زمان و مکان در دسترس مان است. تکنولوژی موبایل سبب قطعه قطعه شدنِ محصولات تلویزیونی یا تصویری در عرصه های دیگر می شود؛ بدین معنا که اگر آن محصول تصویری حرفی برای گفتن داشته باشد، به صورت ویدئوهای کوتاهِ قطعه قطعه شده در گوشیهای ما دست به دست می شود، مثل قسمت هایی از برنامه «مهمونی» به کارگردانیِ ایرج طهماسب که در شبکه های اجتماعی وایرال شد یا دیگر برنامه ها و فیلمها. ما دیگر مثل قبل تلویزیون را روشن یا پلت فرم های مختلف را باز نمی نماییم که از اول تا آخرِ یک فیلم یا سریال را تماشا نماییم، اما در عین حال تکّه های جذاب از آنها را که در فضای مجازی(خصوصاً اینستاگرام) بازنشر می شود دنبال می نماییم. مهم تر از همه این موارد، مساله محتواست؛ یعنی اگر محصولی حرفی برای گفتن داشته باشد و برای مخاطب جذاب باشد، با این وجود که تنوع گفتمانی و انتخاب های زیادی وجود دارد، راه خویش را برای دیده شدن پیدا می کند.
منبع: lebasdooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب