پرونده چهار کاروانسرای خراسان جنوبی روی میز یونسکو
۲۳ کاروانسرای خراسان جنوبی در لیست میراث ملی به ثبت رسیده و از این تعداد چهار کاروانسرا به همراه آثار دیگر کشور در دست بررسی سازمان یونسکو برای ثبت جهانی است تا این استان پنج اثر جهانی داشته باشد.
به گزارش لباس دونی به نقل از خبرگزاری ایرنا چهار اثر تاریخی از خراسان جنوبی به لحاظ شاخصهای معماری با ارزش، در پرونده کاروانسراهای ایران نامزد ثبت جهانی شده اند که از این تعداد سه کاروانسرا در شهرستان طبس قرار دارد همچون کاروانسرای چهل پایه که بین راه نایبند به راور قرار گرفته و از جذابیت خاصی برخوردار می باشد.
ساخت کاروانسراها بعنوان آثار منحصر به فرد معماری، یادآور نیاکان هوشمند و هنرمند ماست که در جای جای این سرزمین پهناور ایران قرار گرفته اند و از جاذبه های گردشگری بخصوص برای توریستهای خارجی به شمار می روند.
کاروانسراها برای استراحت کاروان ها و مسافرانی ساخته شدند که در راه های باستانی و تاریخی رفت و آمد داشتند همینطور این بناها نقش مهمی در مبادلات اقتصادی و فرهنگی بین کشورها و تمدن های کهن ایفا کردند.
اغلب کاروانسراها در استان کویری خراسان جنوبی را میتوان به صورت بنایی با ایوان ها، حیاط مرکزی، ایوانچه هایی بر گرد حیاط، تالارهای چهار گوشه حیاط و اتاق هایی در پس ایوانچه ها تصور کرد که به خوبی نیاز کاروان ها را در مدت استراحت موقت فراهم نموده است.
از میان ۲۳ کاروانسرای خراسان جنوبی که ثبت ملی شده، پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای سرایان، ده محمد، خان و چهل پایه شهرستان طبس مورد ارزیابی و بررسی ارزیابان سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) قرار گرفته و امید است با ثبت این آثار در لیست یونسکو شمار آثار ثبت جهانی خراسان جنوبی به پنج مورد برسد.
ثبت جهانی آثار، منافع گوناگونی مثل پیشگیری از تخریب و حفاظت از آن، اعطای کمک های مالی، حفاظتی و اطلاعاتی برای حفاظت از اثر ثبت شده دارد و مسائل اقتصادی ناشی از ثبت های تاریخی از دیگر نتایج ثبت جهانی است.
هرگاه اثری، ثبت جهانی شود خود به خود به لیست مقاصد گردشگری داخلی و بین المللی هم افزوده می شود که بطور حتم ورود توریست می تواند فواید مالی زیادی داشته باشد.
کارشناسان معتقدند ثبت جهانی یک اثر تاریخی در افزایش احساسات ملی گرایانه و هویتی هم بسیار اثرگذار می باشد و ریشه دار بودن آن ملت را اثبات می کند.
کاروانسرای چهل پایه، مامنی برای زائران
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی اظهار داشت: یکی از کاروانسراهای نامزد ثبت جهانی، کاروانسرای چهل پایه در شهرستان طبس است که اولین مرحله مرمت آن به پایان رسید.
علی شریعتی منش اضافه کرد: رباط چهل پایه در جنوبی ترین منطقه شهرستان طبس و نزدیکی روستای نایبند (بخش دیهوک) و در راه جاده دیهوک به راور قرار دارد.
وی اظهار داشت: کاروانسرای چهل پایه در درون دره ای به همین نام و در کنار چاه آبی قرار دارد که به آن جذابیت خاصی داده است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی درباره نام چهل پایه اظهار داشت: این نام از ستون های سنگی راهنما در راه گرفته شده که تعداد قابل توجهی هستند و شاید ابتدا تعداد این ستون ها ۴۰ مورد بوده است.
به گفته وی زیارت کنندگان استانهای جنوبی ایران که به زیارت بارگاه مطهر امام رضا (ع) در مشهد می رفتند از کاروانسرای چهل پایه می گذشتند.
شریعتی منش با اشاره به اینکه کاروانسرای چهل پایه در ارتباط با دوره قاجاریه است عنوان کرد: این کاروانسرا شامل هشتی ورودی، حیاط، بارانداز یا شترخان و حجره هایی در اطراف حیاط شاه نشین همینطور چهار برج در نمای بیرونی است.
وی اضافه کرد: در مجاورت بنا فضاهای با ارزش دیگری مانند حوض انبار، پایاب، آب انبار، مردخانه و برج نگهبانی است که هر یک دارای خصوصیت های معماری و تاریخی هستند.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی ضمن اشاره به اتمام اولین مرحله مرمت این کاروانسرا بیان نمود: این مرحله از مرمت شامل خاکبرداری حیاط، شترخان و بام، بازسازی ازاره سنگی حیاط و سنگ فرش ورودی و داخل حجره ها و پیرایش محیط پیرامون بنا بوده است.
وی اظهار داشت: اعتبار تخصیص یافته بنا از محل اعتبارات ملی به مبلغ هزار میلیون ریال بوده است.
چشم نوازی بادگیرها در کاروانسرای خان
شریعتی منش کاروانسرای خان را از دیگر آثار نامزد ثبت جهانی در زنجیره کاروانسراهای ایران برشمرد و اظهار داشت: این اثر هم در شهرستان طبس است که گام دوم مرمت و بازسازی آنرا شروع کرده ایم.
وی با اشاره به اینکه تزئینات آجری و بادگیر این بنا بسیار زیبا و چشم نواز است اضافه کرد: کاروانسرای خان در ارتباط با دوره قاجاریه است و در راه جاده قبلی طبس به یزد قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی اظهار داشت: این اثر تاریخی شامل هشتی ورودی، حیاط، اصطبل و حجره هایی در اطراف حیاط شاه نشین همینطور بادگیر است.
وی اظهار داشت: در مجاورت بنا فضاهای باارزش دیگری مانند حوض انبار و قلعه در ارتباط با دوره صفوی قرار دارد.
شریعتی منش اظهار داشت: مرحله دوم مرمت این کاروانسرا که از گزینه های ثبت جهانی کاروانسراهاست شامل خاکبرداری حیاط، اصطبل، بازسازی ازاره آجری حیاط، حذف الحاقات و پیرایش محیط پیرامون بنا بوده است.
وی بیان نمود: مردم شریف روستای خان در این کار مهم یاریگر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بوده اند.
کاروانسرای ده محمد اثری تاریخی با طاق نماهای دلنواز
کاروانسرای ده محمد هم که در ارتباط با دوره قاجاریه است در راه طبس به بشرویه قرار دارد و این اثر تاریخی شامل هشتی ورودی، حیاط، اصطبل و حجره هایی در اطراف حیاط، شاه نشین همینطور چهار برج است.
طاق نماهایی در بیرون بنا هم ساخته شده و مصالح اصلی به کار رفته در بنا سنگ و آجر است.
همچنین در مجاورت بنا و در ضلع غربی آن آب انباری ساخته شده است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی اظهار داشت: مرمت این کاروانسرا شامل خاکبرداری و دیوارچینی سنگی اصطبل (شترخان)، بازسازی برج و نمای بیرونی سنگی، حذف الحاقات و پیرایش محیط پیرامون بنا بوده است.
کتیبه ای با قدمت ۴۰۰ سال در کاروانسرای سرایان
کاروانسرای سرایان از دیگر نامزدهای ثبت جهانی در ارتباط با دوره صفویه است و در بافت تاریخی شهر سرایان قرار دارد.
این کاروانسرا شامل هشتی ورودی، حیاط، یک اصطبل (شترخان) و حجره هایی در داخل و جداره بیرونی بنا، در چوبی و ایوان است.
شریعتی منش درباره این بنا اظهار داشت: کاروانسرا در مجموعه تاریخی شامل مسجد دوره صفوی، حمام با سنگ کتیبه به تاریخ ۹۵۱ هجری قمری، آب انبار با کتیبه به تاریخ ۱۰۷۸ هجری قمری و بازار قدیمی شهر می شود.
وی اضافه کرد: مرمت این کاروانسرا و مجموعه تاریخی پیرامون آن از سال ۸۴ شروع شد و امسال به پایان رسید که اعتبار هزینه شده در این مجموعه بیشتر از ۱۰ میلیاردریال بوده است.
ارزیابی یونسکو از چهار کاروانسرای خراسان جنوبی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی ضمن اشاره به بازدید اخیر ارزیاب یونسکو از کاروانسراهای خراسان جنوبی اظهار داشت: بعد از پیشنهاد ثبت کاروانسراهای کشور در لیست میراث جهانی و در ادامه بازدید از سایر استان ها، ارزیاب یونسکو هفته گذشته از چهار کاروانسرای خراسان جنوبی هم بازدید کرد.
حسن رمضانی عنوان کرد: این بناها به دوران صفویه تا قاجاریه باز می گردد و طرح و نقشه معماری آنها با سایر کاروانسراها تفاوت هایی دارد.
وی اضافه کرد: وجود بادگیر، موقعیت قرارگیری شترخان ها، بناهای واجد ارزش پیرامونی، تزئینات آجری و مصالح به کار رفته همچون این خصوصیت هاست.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی اظهار داشت: از سالهای گذشته مرمت و بازسازی این کاروانسراها شروع شد و تابحال بیشتر از ۷۰ میلیاردریال در کاروانسراهای خراسان جنوبی توسط بخش خصوصی و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هزینه شده است.
وی بیان نمود: کاروانسراهای خراسان جنوبی به همراه ۵۶ کاروانسرای دیگر در سطح کشور به صورت زنجیره ای در دست بررسی سازمان یونسکو برای ثبت جهانی است و در صورت تایید، این پرونده ها در تابستان ۱۴۰۱ در مجمع یونسکو مطرح و تصویب نهایی می شود.
رمضانی اضافه کرد: تابحال در خراسان جنوبی ۲۳ کاروانسرا در لیست میراث ملی به ثبت رسیده است.
کاروانسراها و رباط های برون شهری همچون بناهای تاریخی فرهنگی محسوب می شوند که معمولاً در مسیرهای کاروانی با اهداف مشخص و بیشتر توسط حاکمان یا بانیان خیراندیش ساخته و وقف شدند.
در دوران متاخر اسلامی یکی از مهم ترین محورهای مواصلات کاروانی از خراسان جنوبی عبور می کرده که کاروانسرای تاریخی شور از این جمله است.
ششمین اثر در انتظار ثبت جهانی هم آسبادهای خراسان جنوبی است و تابحال ۲۹۶ سنگ آسباد (آسیاب بادی) در این استان شناسایی شده است.
آثار تاریخی و طبیعی خراسان جنوبی در لیست میراث جهانی در سالهای اخیر به چهار اثر «باغ و عمارت اکبریه بیرجند»، «قنات بلده فردوس»، «بیابان لوت» و «روستای حوله بافی خراشاد» افزوده شد.
قنات بلده فردوس و بیابان لوت (مشترک بین استانهای خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان) سال ۱۳۹۵ در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفتند و برپایه اعلام شورای جهانی صنایع دستی در سال ۱۳۹۷ روستای خراشاد شهرستان بیرجند بعنوان روستای جهانی توبافی (حوله بافی) ارائه شد.
منبع: لباس دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب