چرا هنرمندان مدام نق می زنند؟
«هنرمندان مدام غر می زنند!»؛ جمله ای است تكراری كه شاید قدمت آن به دوره های خیلی دورتر از زمان حال بازگردد، اما محتوایش در طول سال های متمادی تغییر چندانی نكرده است.
از یک نگاه این جمله درست است، کافی است مدت کوتاهی با این گروه، سر و کار داشته باشید، اما نکته اینجاست چرا این جماعت مدام غر می زنند.
دوران کرونا با همه تلخی ها و سختی هایش، همچون آینه ای، بعضی از ایرادهای مان را به ما نشان داد و شاید بتوان پاسخ این پرسش تاریخی را در این مقطع زمانی بیشتر از هر دوره دیگری یافت.
از زمان شیوع این ویروس که منجر به تعطیلی فعالیت ها و مکان های هنری شد، هنرمندان زیادی این نقصها را گوشزد کردند و اخیرا هم کیومرث مرادی، پاسخی مبسوط به این پرسش تاریخی داده است.
این کارگردان و مدرس تئاتر که چندی قبل پرفورمنسی از نمایشنامه «آنتیگونه» اثر مشهور سوفوکل را به صورت آنلاین اجرا کرد، در گفتگو با ایسنا این تجربه را شرح داد اما دامنه این گفتگو خیلی فراتر از این تجربه اجرایی رفت.
مرادی که اعتقاد دارد در هولناک ترین زمانِ زیستِ هنر تئاتر به سر می بریم، با برشمردن مشکلات اساسی در ساختار فرهنگ و هنر ما که سبب شده مقوله هنر بعنوان شغل قلمداد نشود، توضیح داد که چرا هنرمندان ما همیشه به غر زدن، متهم شده اند.
ترسی که در همه کشورها ریشه دوانده
او در آغاز درباره تجربه اجرایی خود این گونه سخن اظهار داشت: از زمان انتشار کرونا در خیلی از کشورها کارگردانان و بخصوص کارگردانان هنری اثری از خود یا نمایشنامه ای از دیگران را به صورت آنلاین اجرا کرده اند و حتی برخی دیگر، نمایش های خویش را به صورت مجانی یا با قیمتی که از جانب تماشاگر تعیین شده است، بر یوتیوب قرار داده اند و هر تماشاگر بسته به علاقه و شرایط اقتصادی خود، مبلغی را بابت تماشای آن نمایش پرداخته است.
او افزود: جریان غالب تئاتر در اروپا می کوشد با چنین اقداماتی، زیست این هنر را تداوم ببخشد تا سنت تئاتر دیدن در دوران کرونا از میان نرود و رابطه تماشاگر و تئاتر خدشه دار نشود.
این کارگردان در تشریح اهداف خود از این اجرای آنلاین اظهار داشت: تئاتر خصوصی ما این روزها بشدت تحت فشار است. خیلی از تماشاخانه های خصوصی باید اجاره بپردازند و این در حالیست که هیچ درآمدی ندارند. متاسفانه ما هم عادت بدی داریم و آن اینکه خیلی زود به شرایط تازه خو می گیریم و وضعیت قبلی را به فراموشی می سپاریم. ازاین رو این نگرانی جدی وجود دارد که عادت تماشای تئاتر در ما از بین برود و گسستی عمیق بین سالن های تئاتر و تماشاگر ایجاد شود.
مرادی با بیان تفاوت عادت های زیستی ما در دوران پیش و بعد از کرونا، اضافه کرد: بعضی از این تفاوت ها خوب است مانند پایبندی بیشتر به بهداشت ولی از طرفی بی اعتمادی تماشاگران به سالن های تئاتر و سینما، خطری است که در همه کشورها احساس می شود.
جمعیت بزرگی که دیده نمی شوند
او در پاسخ به این پرسش که آیا شکل آنلاین می تواند جایگزینی هرچند موقت برای شکل صحنه ای تئاتر باشد، با قاطعیت اظهار داشت: خیر!
مرادی در این حوزه توضیح داد: اجرای هر نمایش صحنه ای، دست کم برای 25 تا 50 نفر ایجاد اشتغال می کند. هرچند روی صحنه تئاتر فقط بازیگران دیده می شوند ولی پشت صحنه، گروهی پرشمار شامل کارگرانی که دکور می سازند، مدیر صحنه، مجری گریم، دستیاران، خیاط، مسؤلان نور و صدا، آهنگساز، عکاس، مشاور رسانه ای تا متصدی گیشه و سایت فروش بلیت و... همه اینها به واسطه اجرای یک نمایش، ارتزاق می کنند. یعنی طیفی از هنرمندان چندین رشته همراه با عواملی دیگر درگیر تولید تئاتر می شوند و حالا اشتغال و زندگی همه آنان به خطر افتاده است.
مسئولان فقط بازیگران را می بینند
او اظهار داشت: همین که به مسؤلان هنری از مشکلات جامعه تئاتری می گویی، بی درنگ پاسخ می دهند بازیگران که همه سر سریال و فیلم سینمایی هستند ولی اصلا به این نکته حیاتی فکر نمی کنند همه عوامل تئاتر که بازیگران نیستند، آن خیل عظیم پشت صحنه تئاتر را نمی بینند. ضمن اینکه همه بازیگران تئاتر هم که در پروژه های تصویری کار نمی کنند. تئاتر برای خیلی از آنان، تنها منبع درآمد است.
کارگردان نمایش «خواب در فنجان خالی» با انتقاد از اینکه در حوزه تئاتر خیلی اندیشمندانه رفتار نشده است، تصریح کرد: ازاین رو پاسخ پرسش شما «خیر» است، تئاتر آنلاین نمی تواند پاسخگوی این گروه از عوامل تئاتر باشد.
ترس سنتی صدا و سیما از چیزهایی ساختگی
او در ادامه سخنان خود ابراز تاسف کرد: از گفتن این جملات بسیار غمگینم ولی فکر می کنم تنها یک نهاد می توانست و می تواند به تئاتر و موسیقی کمک نماید و آن هم صداو سیماست که نمی دانم چه مشکلی با این حوزه ها دارند. البته من بی اعتنایی آنان را به حساب نبودِ اشرافِ کافی بر این حوزه ها می گذارم.
مرادی تصریح کرد: چه ایرادی دارد که تلویزیون ما با این همه شبکه ای که دارد، هفته ای یک یا چند بار نمایش و برنامه های زیبا در حوزه تئاتر و موسیقی پخش کند ولی متاسفانه در مدیریت صدا و سیما نوعی اضطراب و ترس سنتی از چیزهای ساختگی وجود دارد که برایم بسیار عجیب است.
این هنرمند با اشاره به اینکه هنوز هم دیر نشده و صدا و سیما می تواند پا پیش بگذارد، اضافه کرد: این همه نمایشنامه نویس خوب با متن های درخشان داریم، چه ایرادی دارد که این نمایشنامه نویسان متون خویش را در تلویزیون بخوانند و درباره آنها صحبت کنند، می دانید این شیوه چقدر به پیشرفت فرهنگی ما کمک می نماید.
او افزود: اگر درِ صدا و سیما به روی هنرمندان تئاتر و موسیقی باز شود، نه تنها اشتغال این هنرمندان سر و سامانی می یابد بلکه برنامه های این رسانه هم از نظر کیفی و تنوع، رشد قابل توجهی پیدا می کند و دیگر نگران از دست رفتن تماشاگر نیستیم و در واقع یک بازی دو سر برد است.
مرادی در پاسخ به این پرسش که چه کسی باید این مورد را پیگیری کند، توضیح داد: خانه تئاتر. البته می دانم چند بار درخواست و نامه داده اند ولی جوابی از آن سمت نیامده است. در صورتیکه شبکه فاخری مانند شبکه چهار می تواند در این حوزه پیشقدم شود. ضمن اینکه هر شبکه گروه فرهنگ و ادب، علمی و... دارد و همه اینها تحت نظارت مدیران خود هستند که می توانند براحتی پا پیش بگذارند و با همفکری هنرمندان تئاتر وارد عمل شوند. اما ظاهرا نوعی بی اعتمادی وجود دارد و این مورد غم انگیز است.
واقعیت تلخی که مدام به صورت مان می خورد
این کارگردان با ابراز تاسف از این که تلاشهای سالیان برای تعریف تئاتر بعنوان شغل به نتیجه نرسیده و هنرمندان کماکان درگیر مسایلی مانند بیمه و نظیر آن هستند، یادآوری کرد: از دوره اصلاحات تا به امروز این دغدغه بوده که تئاتر بعنوان شغل تعریف شود ولی هنوز به نتیجه نرسیده است و حتی موسسه ای که برای سر و سامان دادن به اموری مانند بیمه تاسیس شده، خودش هم گرفتار مسئله است.
او افزود: مادامی که هنر در ذهن دولتمردان ما بعنوان یک کار دوم یا سوم دیده شود و برای اشتغال این بدنه، برنامه ای نداشته باشیم، وضع همین است.
مرادی تصریح کرد: تا زمانی که ساختارهای فکری و اجرایی را در حوزه فرهنگ و هنر تغییر ندهیم، هر روز نظاره گر این حفره های بزرگ هستیم و در وضعیتی مانند کرونا بار دیگر همه این واقعیت های تلخ، به صورت مان می خورد و خویش را نشان داده است.
فاجعه ای که خویش را در خانه هنرمندان نشان داد
کارگردان «رازها و دروغ ها» با اشاره به مشکلات جدی خانه هنرمندان ایران که این مکان را تا مرز اعلام ورشکستگی برد، یادآوری کرد: این فاجعه خویش را در ماجرای خانه هنرمندان ایران نشان داد. چونکه این مکان در دوران کرونا هم تعطیل شد و نتوانست هیچ برنامه ای برگزار کند و ناگهان متوجه شد هیچ پولی دریافت نمی کند و حتی در پرداخت حقوق کارکنانش گرفتار مشکل است. اینجا بود که زنگ خطر بزرگ به صدا در آمد؛ تا وقتی ساختار درستی نداشته باشی و بودجه ات وابسته به فعالیت اجرایی باشد، وضعیت همین است.
ماجرای یک ناکامی تاریخی
او ابراز تاسف کرد: دولتمردان باور دارند که هنرمندان مدام نق می زنند و این نگرش از جهتی درست است چونکه این خیل بزرگ، همواره در دریافت حقوق شهروندی و قانونی خود ناکام مانده اند. این حقیقتی است که باید پذیرفته شود حتی اگر آنرا نق زدن یا غر زدن تلقی نماییم.
این مدرس تئاتر با اشاره به اینکه همواره در شرایط سخت، کمک هایی مُسکن وار به جامعه هنری تزریق شده ولی این وضعیت هیچگاه به صورت اصولی درمان نشده است، اضافه کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد تا وقتی بودجه دارد، می تواند این مسکن ها را تزریق کند اما در موقعیت دراماتیکی مانند وضعیت فعلی، نخستین مکانی که بودجه آن قطع می شود، همین وزارتخانه است و این چنین است که همان آب باریکه هم به روی هنرمندان بسته می شود.
لزوم تغییرات جدی در ساختار وزارت ارشاد
مرادی با تاکید بر اینکه خیلی از ساختارهای وزارت ارشاد نیازمند تغییرات اساسی است، متذکر شد: در چنین وضعیت دشواری، همه سازمان های در ارتباط با فرهنگ و هنر که قبل از به موازات وزارت ارشاد از فعالیتهای هنری حمایت می کردند، خویش را عقب کشیده اند؛ سازمان فرهنگی هنری شهرداری، حوزه هنری و... هر یک چه کرده اند و اینجاست که هنرمندان احساس تنهایی عمیقی می کنند.
او افزود: در این وضعیت، حتی از نهادهای متولی فرهنگ و هنر نمی توانیم انتظار حمایت داشته باشیم، تنها به این علت که همان ماجرای ساختار اینجا هم وجود دارد. به این معنا که بودجه فرهنگ و هنر در قبال تولید اثر یا برگزاری جشنواره پرداخت می شود و زمانی که تئاتری تولید و جشنواره ای برپا نشود، مکانیزمی برای پرداخت این بودجه تعریف نشده است.
مرادی که چندین سال در خارج از کشور تحصیل کرده است، افزود: در وضعیت فعلی هنرمندان تئاتر اروپا و آمریکا که عضو سندیکا هستند، از چند جا حقوق دریافت می کنند چونکه آنان حق بیمه ماهانه ای پرداخت کرده اند که در چنین مواردی به کارشان می آید. یعنی این ساختار برای آنان تعریف شده است ولی ما این ساختار را نداریم و از مزایای آن هم بهره مند نمی شویم.
نیازمند درمان اصولی هستیم نه مُسکن
کارگردان نمایش «شکلک» با اشاره به برخی کمک ها که از آغاز سال جاری انجام شده است، یادآوری کرد: در نبود ساختار درست، خیرانی پیدا می شوند و مثلا کارت هدیه یک میلیون تومانی از سوی نهادی پرداخت می شود یا سبد کالایی به اعضای خانه تئاتر تعلق می گیرد ولی اینها همان مُسکن ها هستند در صورتی که این بیماری جدی نیازمند درمان ریشه ای است.
کیومرث مرادی در انتهای سخنان خود تصریح کرد: شاید مسؤلان هنری هم علاقمند به کمک باشند ولی وقتی چنین اولویتی برایشان تعریف نشده، برنامه ای برایش ندارند و این گونه است که در مدام بر همین پاشنه می چرخد.
منبع: لباس دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب