دیجیتال سازی منابع، فرصت كرونایی در خدمت عدالت فرهنگی
لباس دونی: دیجیتال شدن منابع فرهنگی و ایجاد فرصت برابر جهت استفاده از آرشیو اسناد و كتاب خانه ها، فرصتی است كه كرونا در اختیار نهادهای فرهنگی قرار داده است؛ فرصتی كه تحقق وعده عدالت فرهنگی و «ایران تنها تهران نیست» خواهد بود.
همه گیری کووید-۱۹، در ایران، جدا از همه مشکلاتی که به بار آورده، در بعضی حوزه ها فرصت ساز نیز بوده است. خانه نشینی و دوری از محیط های اجتماعی برای خیلی از افراد این امکان را فراهم نموده که پژوهش های خودرا به صورت آنلاین پی بگیرند. شاید این ویروس فرصتی برای عملی کردن این وعده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدعباس صالحی بود که بارها اعلام نموده است ایران فقط تهران نیست.
دیجیتال شدن منابع فرهنگی
دسترسی الکترونیکی به منابع، این روزها از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است، حتی حالا در کشور، شرکت ها و دفاتری هستند که کتاب ها و اسناد را از افراد تحویل می گیرند و آنرا به صورت منابع الکترونیکی، آرشیو می کنند. این مساله برای خیلی از نهادهایی که اسناد کهن دارند یا کتابخانه هایی که مخازن بزرگ دارند، بسیار کارآمد بوده است اما این مساله در اسناد و کتاب ها خلاصه نمی گردد و خیلی از آثار هنری، منابع تاریخی و میراث فرهنگی را نیز در بر می گیرد.
با اجرای صحیح مدیریت اسناد الکترونیک می توان نسبت به دسترسی درست و صحیح به آن اسناد، در آینده اطمینان پیدا کرد و کنترل و نظارت آگاهانه ای درباره اسناد انجام داد. جریان عمومی امور در عرصه های مختلف بخوبی گردش می کند و در نهایت حمایت های مناسب از حقوق شهروندان صورت می پذیرد. رقومی سازی مواد آرشیوی موجب می شود که بخش عمده ای ازمحتوای یک آرشیو در دسترس کاربران در شبکه جهانی قرار گیرد.
مهم ترین مزیت دیجیتال سازی مواد آرشیوی، در دسترس قراردادن آنها در شبکه وب است. اسناد دیجیتال نیاز به مراقبت های ویژه ای که از اسناد آرشیوی درآرشیوهای سنتی به عمل می آید، ندارند برای اینکه که اسناد جایگزین که از آرشیوهای مختلف گرد آوری شده اند و در یک مجموعه جامع بر طبق موضوع ارائه می شوند، در اختیارکاربران قرار می گیرد.
دسترسی آسان به منابع و اسناد جایگزین، کمک بزرگی برای پژوهشگران محسوب می شود، با بهره گیری از تصاویری کوچک که نیازبه وضوح بیشتر ندارد، شخص می تواند تا اندازه ای با آن منبع آشنا شود. برای مطالعه آثار هنری نیز کیفیت تصویر بسیار مهمست و درصورت دیجیتال سازی می توان تصاویر را بزرگتر کرد و وضوح جزئیات و تفکیک رنگ آنها را افزایش داد.
در دسترس بودن منابع ازراه دور، سرعت بازیابی، حجم بالای ذخیره سازی اطلاعات، صرفه جویی زمانی و مکانی، ارزش های افزوده اطلاعات، تهیه محیط کاربر پسند، کاهش ثانویه هزینه ها، ماندگاری، فشرده سازی اطلاعات، نسخه برداری و باز تولید، نبود امکان مفقود شدن، ایفای نقش بارز در حفظ میراث فرهنگی و رایگان بودن همچون مزایای دیجیتال شدن منابع است.
استفاده از آرشیو دیجیتال در ایران
در ماه های اخیر دسترسی به کتاب و اسناد دیجیتال شدت و رونق شایان توجهی داشت و این روند همچنان ادامه دارد. از طرف دیگر برخی موزه ها با گسترش اطلاعات و تصاویر آنلاین امکان موزه گردی در خانه را فراهم کردند. دیجیتال کردن اطلاعات فرهنگی، نظیر آثار هنری، اسناد تاریخی، کتاب ها و منابع علمی، همیشه یکی از دغدغه های اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و حتی دولت ها نیز برای این موضوع، برنامه ریزی های دقیق و جدی داشته اند.
کتابخانه ملی بعنوان بزرگترین مخزن کتاب و اسناد کشور که از سال ۱۳۹۴، برنامه پنج ساله دیجیتال کردن منابع را در دستور کار داشته، در ارائه خدمات دیجیتال پیش قدم شد و صفحه اختصاصی به این منظور را در سایت رسمی خود گشود، این نهاد درباب کودکان نیز با اختیار قرار دادن منابع رقومی شده، توانست جامعه مخاطبان خودرا گسترده کند، هر چند در ایام اول این دسترسی با مشکلاتی روبه رو بود اما هم اکنون، این مسئله برطرف شده است.
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران نیز که با ریاست حجت الاسلام رسول جعفریان، در سال های اخیر دیجیتال شده اطلاعات، اسناد و منابع را بطور جدی پی گرفته است، در ایام کرونایی یکی از معتبرترین منابع برای دسترسی دیجیتال به اسناد و کتاب ها بوده است. موزه ملک نیز که همیشه یکی از پیشگامان استفاده از فضای آنلاین برای معرفی و ارائه منابع فرهنگی بوده است، با داشتن یکی از بزرگترین منابع نسخ خطی در کشور، ۳۰۰ نسخه خطی در مجموعه نسخه های خطی کتابخانه و موزه ملی ملک را در اختیار مخاطبان قرار داد. کتابخانه مجلس شورای اسلامی و کتابخانه آستان قدس رضوی نیز در این روزها به ارائه خدمات دیجیتال پرداختند.
میراث فرهنگی دیجیتال
موزه ها نیز در امتداد دیجیتال شدن اطلاعات، امکان بازدید آنلاین و مجازی از فضای موزه را فراهم کردند، همچون آنها می توان به موزه ایران باستان اشاره نمود که در یک ماه نخست، قرنطینه، بیش از ده هزار بازدید کننده داشت. موزه ملی ملک امکان بازدید مجازی را بطور معمول در سایت رسمی خود در دسترس قرار داده است.
اما موزه آبگینه و سفالینه، موزه ملی فرش، موزه رضا عباسی، موزه ملی قرآن کریم، موزه ملی پست، موزه ملی پست، مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران نیز در طول روزهای فروردین ماه در یک تور مجازی به مخاطبان فرصت گردش در فضای تاریخی خودرا دادند.
کرونا، فرصتی برای عدالت فرهنگی
در نهایت آنچه به نظر مهم می رسد، در این روزگار کرونایی استفاده از بستر فضای مجازی برای پیشبرد اهداف فرهنگی، یکی از خاصیت هایی است که هر دولت می تواند از آن بهره بگیرد. امکان استفاده از داده های دیجیتال و در عین حال ایجاد امکان آشنایی با دیگر کشورها از یک سو و از طرف دیگر امکان ایجاد عدالت فرهنگی در شرایطی که دانشجویان و پژوهشگران از همه شهرهای ایران بتوانند به منابع دسترسی داشته باشند، فرصتی است که ویروس کرونا در اختیار دولت ها قرار داده است.
منبع: lebasdooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب