روایت خانواده ای از جنس شاهنامه
به گزارش لباس دونی 25 اردیبهشت سالروز بزرگداشت حكیم ابوالقاسم فردوسی است. روزی كه نگاه ها به شهر تاریخی توس معطوف می شود اما پدر و دختر ایذه ای هزار كیلومتر آن طرف تر با عشق فراوان شاهكار حكیم را به جان ها پیشكش می كنند.
به گزارش لباس دونی به نقل از ایرنا عشق و علاقه مردم ایران نسبت به حکیم ابوالقاسم فردوسی زبانزد خاص و عام است و شاهکار وی مانند الماس درخشان در جای جای این دیار پهناور خودنمایی می کند.
در ایذه اما ارادت مردم به حکیم توس از جنس دیگری است، این شهر که یک منطقه بختیاری نشین در شرق خوزستان و در دامنه های زاگرس است فاصله بسیاری با توس دارد اما این فاصله هیچ گاه سبب نشده است که شاهکار بی بدیل فردوسی بزرگ در این دیار شناخته نشده باشد.
بختیاری ها از دیرباز با شاهنامه انس و الفت خاصی داشته اند و در محافل خصوصی و عمومی خود این شاهکار حکیم توس را روایت می کردند.
پدر و دختری که با شاهنامه شناخته می شوند
نوربخش احمدزاده، هنرمند ایذه ای که بیش از سه دهه از عمر خودرا برای پژوهش، واکاوی، روایتگری و آموزش شاهنامه سپری کرده است و دخترش مهربانو نیوشا نیز از سن چهار سالگی تا کنون به مدت ۱۸ سال پدر را در این راه همراهی کرده است.
خبرنگار ایرنا به مناسبت سالروز بزرگداشت حکیم توس، فردوسی بزرگ پای سخنان این پدر و دختر نشسته است که گزیده صحبت های آنها را در ادامه می خوانیم.
نوربخش احمدزاده در این گفت و گو با تاکید بر رسوخ شاهنامه در کالبد ایل بختیاری گفت: در فرهنگ بختیاری پدربزرگ و مادربزرگ ها با داستان ها و مَتَل های شاهنامه فرزندان و نوه های خودرا بزرگ می کنند و همیشه روحیه شجاعت را در آنها به وجود می آورند.
در واقع شاهنامه همیشه جز ٕجدانشدنی از فرهنگ آنها بوده است و داستان های این کتاب شامل دلیری و دلاوری ها در فرازها و فرودهای کوهساران بختیاری همیشه سینه به سینه و نسل به نسل آنها منتقل شده است.
وی می اضافه کرد: لرها شاهنامه را نمی خوانند بلکه با شاهنامه زندگی می کنند این کتاب در روح و روان و جسم آنها تاثیرات شگرفی گذاشته است، حتی چوپان ها در کوهستان زاگرس شعرهای شاهنامه را زیر لب زمزمه می کنند و این نشان از علاقه این مردم به ادبیات و به خصوص شاهنامه بوده است.
احمدزاده چنین می گوید: «هنری لایارد» جهانگرد انگلیسی در سفری که در قرن ۱۹ هجری به ایران داشته است به سرزمین بختیاری آمده است و در سفرنامه خود اشاره می کند که بختیاری ها به زبان لری بختیاری صحبت می کنند که نزدیک به زبان شاهنامه است.
وی از شخصی به نام شفیع خان بعنوان یکی از مردان ایل بختیاری نام می برد که تعداد زیادی از اشعار شاهنامه را از حفظ می خوانده است.
وی اظهار داشت: بختیاری ها همیشه به اسب و تفنگ و شاهنامه علاقمند بوده اند برای اینکه اینها نماد پهلوانی و اساطیری هستند.
تاثیر شاهنامه بر زندگی بختیاری ها
وی یکی از موارد مشخص تأثیر شاهنامه در زندگی بختیاری ها را انتخاب اسامی بر گرفته از شاهنامه برای فرزندان می داند و اضافه می کند: نام هایی مانند کیومرث، جمشید، هوشنگ، سیامک، لهراسب، سهراب، رستم، تهمینه، رودابه، گشتاسب، شیرین، اسفندیار، ایرج، پشوتن، فرود، بیژن، گودرز، افراسیاب، فریدون، فرانک، بیژن، منیژه، کتایون و... که در شاهنامه آمده اند، پس از اسامی ائمه اطهار همچون پر طرفدارترین و پر کاربرد ترین نام ها در بین بختیاری ها هستند.
کُتَل، رسم بختیاری برگرفته از شاهنامه
احمد زاده می گوید: در یکی از رسوم اصیل بختیاری، وقتی شخصی از دنیا می رود اسب او را آورده و تفنگ و قطار فشنگ ها و وسایل جنگی وی را به روی اسب می گذارند و جلوی صورت اسب آینه میگذارند و به عزاداری می پردازند.
وی اظهار داشت: ریشه های این رسم در شاهنامه وجود دارد جایی که سهراب به دست پدر کشته می شود، تهمینه اسبش را پیدا می کند و تمام وسایل جنگی سهراب مانند شمشیر، گرز و سپر او را روی اسب می گذارد و به عزاداری پسرش می پردازد.
شاهنامه بعد از سرایش هماره در میان مردمان این سرزمین نظره کرده حضور داشته است مانند جنگ قندهار، انقلاب مشروطه و جنگ تحمیلی
این هنرمند ایذه ای در ادامه می گوید: استاد اردشیر صالح پور در کتاب فتح تهران که با موضوع نقش بختیاری ها در انقلاب مشروطه نگارش شده تاکید کرده است که در میان سواران بختیاری که برای انقلاب مشروطه و فتح تهران عازم پایتخت شده بودند چندین نفر بوده اند که شاهنامه را به زیبایی روایت می کردند و برای افزایش روحیه سایر نفرات از اشعار حماسی فردوسی بزرگ استفاده می کردند.
وی می افزاید: نقش بختیاری ها در جنگ قندهار نیز غیر قابل انکار است و هرجا صحبت از سلحشوری بختیاری ها به میان می آید ردپایی از شاهنامه نیز دیده می شود، لشکریان بختیاری در این جنگ در فرصت های گوناگون به خواندن شاهنامه مشغول می شدند.
احمدزاده در ادامه گریزی هم به دوران هشت سال دفاع مقدس می زند و می گوید: بسیاری از رزمندگان حاضر در جنگ تحمیلی تعریف می کنند که در شب های عملیات علاوه بر خواندن قرآن و ادعیه مختلف، رزمندگان لر بختیاری با خواندن شاهنامه روحیه خود و اطرافیان را بالا می بردند و آماده دفاع از این خاک و ناموس خود می شدند.
شاهنامه، کتاب روزگار ایستادگی ایرانیان است
پژوهشگر شاهنامه این کتاب را نماد ایستادگی می داند و اظهار می کند: فردوسی بر خلاف سایر شعرا در اثر جاودانه خود اهتمام کرده است که ایستادگی، شجاعت و دلاوری ایرانیان را تقویت کند، در واقع ما از زمان سرایش شاهنامه دست روی زانوی خود گذاشتیم تا عظمت خودرا به دست بیاوریم.
وی می افزاید: بعد از حمله بیگانگان به ایران بسیاری از هنرها مانند پیکر تراشی، نقاشی، موسیقی و... ممنوع شدند و بار همه آنها روی دوش ادبیات افتاد بنا بر این ادبیات ما بسیار غنی و سرشار است، در واقع به همین خاطر است که رسالت شعر و ادبیات در ایران با همه جای جهان متفاوت می باشد در بسیاری از کشورها شعر را برای لذت آنی میخوانند اما قصه شعر در ایران یک قصه جالب، ژرف انگیز و رشک انگیز است، ما تاریخ پر فراز و نشیبمان را در لابلای این ابیات پیدا می نماییم.
احمدزاده ادامه می دهد: ما نباید با لالایی شعر در خواب برویم بلکه باید از شعرها برای بیداری استفاده نمائیم و در دنیای امروز از آنها بهره ببریم که عظمت و بزرگی ایران را حفظ نماییم، ما مردمانی بودیم که "در طول تاریخ همیشه از تازش ها، نازش ها ساخته ایم" قصه های شاهنامه برای بیدار شدن است نه برای خوابیدن.
شاهنامه، ققنوسی است که زیر خاکستر باشکوه تر جلوه می باید.
رییس انجمن شاهنامه خوانی ایذه در بخش دیگری از سخنان خود می گوید: ما نسلی بودیم که با داستان ها و متل های شاهنامه و دلاوری های تاریخ بختیاری بیدار و بزرگ شدیم، واقعیت این است که شاهنامه هیچ وقت به فراموشی نمی رود و همیشه نور چراغ شاهنامه در لامردان (مهمانسرا) خانه های ایرانیان روشن بوده است و در شهرهای مختلف و جغرافیای گسترده ایران تاثیر گذاری خودرا داشته است.
وی ادامه می دهد: فردوسی باسرایش شاهنامه از پراکندگی و گسست زبانی، فرهنگی و جغرافیایی ایران جلوگیری کرده است و ما امروز پیوستگی اقوام، تیره ها و جوامع ایرانی را مدیون پیر فرزانه توس هستیم.
وی افزود: با پیدایش رادیو و بعد از آن تلویزیون نقش پدر و مادر بزرگ ها و قصه های آنها کمرنگ و کمرنگ تر شد و این مسئولیت سنگین بر دوش این جعبه های جادویی قرار گرفت و بعد از آن هم فضای مجازی وارد این میدان شد البته تا حدود زیادی در استفاده از این فنآوری ها برای معرفی شاهنامه ناموفق بوده ایم.
احمدزاده اضافه کرد: یک شکاف بزرگ بین نسل های قبل و فعلی در حال شکل گرفتن است، در واقع افراد مسن زیادی بودند که داستانهای شاهنامه را از بر می خواندند اما پس از تغییر نسل ها و کوچ نسل های گذشته به دیار باقی، شعله چراغ شاهنامه در حال پایین آمدن است هرچند شاهنامه همیشه مانند آتش زیر خاکستر بوده است و هیچوقت فرهنگ آن در میان ایران و ایرانی از بین نخواهد رفت.
پژوهشگر خوزستانی شاهنامه در تکمیل سخنان خود اظهار داشت: زمانی برای برگزاری جشنواره باید به دنبال شاهنامه خوان می گشتیم و به خاطر دارم در یک همایش در یاسوج شرکت کردم و حدود ۹۰ درصد حاضرین افراد مسن بودند و تنها ۱۰ درصد از شرکت کنندگان را جوانان تشکیل می دادند، سال بعد که جهت شرکت در این همایش به این شهر سفر کردم برخی از این افراد آزاد اندیش دیگر در میان ما نبودند.
هر آنکس که دارد هُش و رای و دین، بعد از مرگ بر من کند آفرین
احمدزاده در ادامه سخنان خود چنین می گوید: ما در این شرایط احساس می نماییم که مسئولیت سنگینی بر دوش ما قرار دارد و آن هم در تربیت نسل آینده برای خو گرفتن با شاهنامه است بدین سبب کار آموزش شاهنامه خوانی را آغاز نموده ایم و کودکان و نوجوانان سنین چهار سال به بالا را جامعه هدف خود قرار داده ایم.
وی اظهار داشت: باتوجه به پیشینه و اهمیت شاهنامه در بین بختیاریها این کار با استقبال مردم مواجه گردید و الان بیش از ۳۰۰ هنرآموز در حال فراگرفتن روایت گری، نقالی و شاهنامه خوانی هستند و کار به جایی رسیده است که حالا در بیشتر برنامه های شهرستانی و استانی یک یا ۲ آیتم شاه نامه خوانی داریم.
هر آنکس که شهنامه خوانی کند، اگر زن بود پهلوانی کند
احمدزاده با ابراز خشنودی از استقبال بانوان از شاهنامه خوانی بیان می کند: استقبال مهربانوان ازروایت گری و نقالی و شاهنامه خوانی از نکات جالب توجه است که بر خلاف نظر برخی نقالان قدیمی برای عدم آموزش گسترده شاهنامه، ما اهتمام خودرا بر نشر گسترده این شاهکار حماسی ایرانیان گذاشته ایم و توانستیم با بضاعت خود نسلی از شاهنامه خوانان را تربیت نماییم.
خوزستان قطب روایتگری شاهنامه در کشور است
هنرمند خوزستانی در ادامه می گوید: حدود ۳۰ سال است که کار پژوهش شاهنامه را انجام می دهم، در این راه سختی های زیادی را متحمل شده ام و خون دل های بسیاری خورده ایم اما این ملالت ها در مقابل مشکلات پیر خردمند توس همانند کاه در مقابل کوه است.
وی می افزاید: در این سالیان دخترم مهربانو نیوشا احمدزاده همیشه در کنار من حضور داشته است و از چهار سالگی تابحال به مدت ۱۸ سال کار شاهنامه خوانی را انجام می دهد و نقش بسزایی در پیشرفت شاهنامه خوانی داشته است، ما در این سال ها سبک جدیدی به نام روایتگری شاهنامه را ابداع کردیم و نیوشا نخستین بانوی روایتگر شاهنامه در ایران است که حالا هنر خودرا به شاگردان آموزش می دهد و جوان ترین آموزگار شاهنامه در ایران است.
احمد زاده در ادامه اظهار می کند: خوشبختانه با کوشش های انجام شده توسط دوستداران حکیم توس، حالا خوزستان بعنوان قطب روایتگری شاهنامه در کشور قلمداد می شود و شاهنامه هر روز بیشتر از روز قبل در این دیار خوانده و شنیده می شود.
بیگانگی نسل جدید با شاهنامه نتیجه سیاست های غلط است
نیوشا احمدزاده، نخستین بانوی روایتگر شاهنامه در ایران به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ما همیشه به دنبال تهاجم فرهنگی و ضرورت مواجهه با آن سخن گفته ایم اما در واقع خلاف آنرا انجام داده ایم.
وی می افزاید: شاهنامه می تواند فرصتی برای رویارویی با تهاجم فرهنگ های بیگانه با فرهنگ کهن ما باشد اما شوربختانه با ضعف مفرط ما، فرزندان ایران صدها شخصیت تخیلی و پوشالی کارتونی را می شناسند اما حافظ و سعدی و فردوسی را نمی شناسند و نام سهراب و رستم و اسفندیار را هم نشنیده اند.
احمدزاده با اعلان اینکه در حوزه ساخت فیلم، موسیقی و انیمشین کم کاری کرده ایم اظهار می کند: ما در سینما ظلم کرده ایم، نه به فردوسی و شاهنامه بلکه به خودمان ظلم کرده ایم.
وی اظهار داشت: در گذشته در کشورهای دیگر مانند، روسیه و تاجیکستان کارهای خوبی در این عرصه انجام شده است اما یک اثر مانا و در شأن شاهنامه هنوز در کشورمان ساخته نشده است.
وی اظهار داشت: قصه های ناب شاهنامه فردوسی قابلیت بالایی برای ساخت فیلم، سریال و انیمیشن دارند. البته بتازگی کارهای خوبی در حال انجام می باشد مثل کار پویانمایی که برادران دالوند انجام داده اند که شوربختانه مورد استقبال مردم قرار نگرفت.
اولین بانوی روایتگر شاهنامه در ایران می گوید: در رسانه ملی ما هم به شاهنامه ظلم می شود و این نشانه بی تدبیری است، وقتی وزنه بردار ما قهرمان جهان می شود گزارشگر از اصطلاح "هرکول ایرانی" استفاده می نماید در صورتیکه می تواند از واژه رستم ایرانی بهره ببرد، خودمان به فرهنگمان احترام نمی گذاریم و از بقیه انتظار داریم این کار را بکنند.
شاهنامه، شاهکار بی بدیل حکیم توس
افشار احمدی کارشناس ادبیات و زبان فارسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: شاهنامه فردوسی از بزرگترین آثار حماسی و ادبی ایران و جهان بشمار می رود که در هویت ملی ایرانیان و فارسی زبانان جایگاه برحسته ای دارد. شاهنامه مجموعه داستانها و حماسه های ایران باستان است که حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی شاعر بزرگ ایرانی با کوشش و تحمل رنج سی ساله به نظم درآورده است.
وی اضافه کرد: شاهنامه خوانی در بختیاری قرن های متمادی پیشینه تاریخی و فرهنگی دارد. قوم بختیاری از اقوام کهن ایرانی به شمار می روند که زبان و محتوای شاهنامه با تاریخ و فرهنگ غنی و دیرینه آنان همخوانی دارد و مردم بختیاری همیشه با شاهنامه فردوسی مانوس بوده اند.
احمدی از اهمیت نقش فردوسی در حفظ ادبیات فارسی سخن گفت و اظهار می کند: بی گمان فردوسی ناجی زبان و ادبیات فارسی است، این پیر خردمند عمر خودرا روی زنده کردن زبان فارسی گذاشته است و ایرانیان تا همیشه مدیون وی هستند.
این کارشناس زبان و ادبیات فارسی در ادامه چنین می گوید: پس از ورود اعراب به کشور ما، زبان عربی وارد زندگی ما شد و به زبان مردم نیز سرایت کرد. تا حدود ۲ قرن آثار ادبی چه در نظم و چه در نثر به زبان فارسی خلق نشد و فردوسی در شاهنامه به خوبی احیای زبان فارسی را انجام داد.
احمدی اشاره کرد: بعد از گذشت قرن ها از سرایش شاهنامه، هنوز این کتاب مایه افتخار ایرانیان است اما متاسفانه آنطور که باید و شاید به آن بها داده نشده است، در صورتیکه می توانستیم در سینما، موسیقی و انیمیشن از خوراک شاهنامه استفاده نمائیم، این ظرفیت را نادیده گرفته ایم.
وی از اهمیت کار روایتگری و آموزش شاهنامه به نسل جدید سخن میگوید و بیان می کند: حقیقت این است که همیشه مردمانی در این دیار بوده اند که عاشقانه و بدون حمایت دولت ها به شاهنامه عشق می ورزیدند و آنرا سینه به سینه منتقل می کردند، حالا نیز همین افراد در حال آموزش شاهنامه به نسل های جدید هستند.
احمدی می افزاید: اساسا با انتقال مفاهیم شاهنامه به نسل های جدید، شاهد تغییرات اساسی در برخورد با این شاهکار بی بدیل زبان و ادبیات فارسی خواهیم بود، روایتگری شاهنامه حالا نُقل محافل شده است و قطار آن در راه درست در حال حرکت است.
روز ۲۵ اردی بهشت در تقویم ما بعنوان روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی نامگذاری شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب