همه نذرها خوردنی نیستند
لباس دونی: بعضی از جانشان مایه می گذارند و خون یا یكی از كلیه هایشان را می دهند، برخی غذا نمی پزند اما غذا می دهند آن هم به حیوانات. عده ای زباله جمع می كنند، برخی برای مبارزه با فقر فرهنگی نذر می كنند؛ كتاب می خرند و حتی برایش پویش هم راه انداخته اند. همینطور دیده شده انیمیشن هایی با عنوان هشتگ نذر فرهنگی ساخته و در شبكه های اجتماعی بازنشر شده است.
در كتاب «باورهای عامیانه مردم» نوشته حسن ذوالفقاری با همكاری علی اكبر شیری، نذر اینگونه تعریف شده است: «نذر آن است كه انسان بر خود واجب كند كه كار خیری را برای خدا به جا آورد، یا كاری را كه نكردن آن بهتر است برای خدا ترك كند. نذری دادن یكی از آداب دینی و آیینی مردم ایران است كه به مناسبت های مختلف انجام می شود.» نذر در هر جایی از ایران آدابی هم دارد. یكی از آداب مشترك نذری در كشور ما این است كه غذاهای نذری را حرام نكنند چونكه گناه دارد. نذر كردن حیوان هم یكی از انواع آن است و باورهای عامه در این زمینه جالب توجه است. برای مثال اگر انسان یك حیوان اهلی داشته باشد و در حق آن بگوید: «تیغ را به رویش حرام كردم»، نوعی نذر است و آن حیوان یك موجود مقدس محسوب می شود. باور دیگر این بوده كه شكارچی ها بعد از شكار، باید چهل شكار نذری می دادند تا آهی از سوی شكارها به آنها بلایی وارد نكند.
مدتی است نذرهای فرهنگی طرفدار پیدا كرده است و تبلیغات بسیاری هم در اینباره می شود و با پویش هایی همچون پویش مردمی نذر كتاب برای مناطق كم برخوردار همراه شده است. یكی از نذرهای فرهنگی كه مورد توجه قرار گرفته، نذر خون است. هر ساله در روزهای خاص مثل ماه مبارك رمضان، شب های قدر، محرم و صفر، اربعین حسینی یا تولد امام حسین (ع)، عده ای از مردم برای نجات جان بیماران به صورت خودجوش به پایگاه های انتقال خون رجوع می كنند و معتقدند این ایام بهترین زمان برای اهدای خون است.
به گفته بشیر حاجی بیگی - سخنگوی سازمان انتقال خون - فرهنگ اهدای خون در كشور ما از زمان جنگ تحمیلی نهادینه شد. در واقع مردم اهدای خون را جزء واجبات می دانستند تا با این كار به داد مردم برسند، البته كه این كار ثواب هم دارد. اهدای خون با عنایت به حس مسئولیت اجتماعی انجام می شود. احتیاج به خون و فرآورده های آن به صورت روزانه همیشگی است و منحصر به زمان خاصی نیست اما اینكه برخی می خواهند در روزهای خاصی این كار را انجام دهند هیچ مشكلی ندارد. در تمامی روزها و ایام سال به خون احتیاج است. تمام خون های اهدایی تاریخ مصرف دارند و به مدت ۴۵ روز در یخچال های مجهز بانك خون نگهداری و پس از این مدت معدوم می شوند.
دروغ نگفتن، غیبت نكردن، در زندگی افراد پرس وجو نكردن، تعارف بی جا نكردن، اسراف نكردن، دل كسی را نشكستن یا حتی كم كردن زباله ها در مدت زمان مشخص، ریختن خرده نان های سر سفره یا برنج های ته مانده قابلمه برای پرنده ها یا نذر ظروف یكبار مصرف گیاهی، بخشی از مدلهای متفاوت نذری های دیگر است.
اسماعیل آذری نژاد - فعال فرهنگی و اجتماعی - شاید یكی از بهترین افرادی باشد كه در سال های اخیر تلاش كرده نذر رفتاری و فرهنگی را ترویج دهد. او با سفر به روستاهای مختلف برای كودكان قصه می خواند، به آنها كتاب یا لوازم التحریر جایزه می دهد. كارهای این طلبه جوان سبب شده نذر فرهنگی مورد توجه دیگران هم قرار بگیرد و درباره چگونگی اجرای این مورد از او كمك بخواهند یا وارد تعامل شوند، مثل خانمی كه ساكن خارج از كشور است و نذر كرده در دهه ی آخرماه مبارك رمضان به ایران سفر كند تا هم با خانواده اش دیداری تازه كند و هم با سفر به روستاها، كارهای فرهنگی انجام دهد.
«اصل نذر در دین آمده است اما اگر به منابع دینی رجوع نماییم، با وجوه دیگری به جز طعام دادن هم آشنا می شویم. برای مثال امیرالمومنین نذر می كرده كه روزه بگیرد یا مادر حضرت مریم وقتی فرزندش به دنیا می آید نذر كرده در خدمت معبد باشد. در دین به نذرهای رفتاری بیشتر از نذر غذا تاكید گردیده است. البته این جمله به معنای این نیست كه نذر غذا وجود نداشته باشد. اینكه نذر می نماییم غذا دهیم هم به جای خودش خوب است و پشت آن اهداف و فلسفه ای وجود دارد. اما اینكه به یك باره در یك یا دو روز حجم زیادی از هزینه های مادی ما صرف نذر غذا شود چندان پسندیده نیست.»
آذری نژاد پس از این حرف ها ادامه می دهد: «امیرالمومنین چاه می كند و آنرا وقف مردم می كرد. بحث نذر و وقف در یك راستا قرار می گیرند. در واقع نذر به این معنا است كه پولی را از اموالمان برای خدمت به دیگران جدا نماییم. این پولی كه می خواهیم از مالمان جدا نماییم بهتر است طبق اولویت بندی صورت بگیرد و به اینكه چه كاری برای جامعه فعلی كه ما در آن زندگی می كنم، مناسب تر است، فكر كنیم؛ كاری كه مردم از آن استفاده كنند و در جهت تولید كشور باشد. یعنی كاری ریشه ای، اساسی و بنیادی صورت گیرد.»
این مدرس می گوید: «بعد از روستاگردی های من، یك روز پسرم حسین اظهار داشت: من هم خواسته ای از خداوند دارم و می خواهم در ماه محرم پنج بار به روستاها بیایم و برای بچه ها قصه بخوانم. این شیوه نذر كردن را می توان گسترش داد. چند سال پیش یكی در اهواز نذر كتاب داشت یا برای مثال هم اكنون نذر دانش آموزان، طبیعت یا حیوانات می كنند. اگر چنین نذرهایی بیشتر تبلیغ شود و مردم برای انجام آن اولویت ها را در نظر بگیرند، خیلی بهتر است. در روایت ها هم تاكید شده، صدقه ها جاریه باشد. این یعنی وقتی من می خواهم پولی را از مالم جدا كنم جایی سرمایه گذاری شود كه اثر و ماندگاری آن بیشتر باشد. برای مثال یكی نذر می كند، مدرسه ای بسازد، تا زمانی كه آن آجر در مدرسه پابرجا می باشد، آن صدقه جاری و آن عمل خیر پایدار می باشد. هر چه بتوانیم فعالیت های پایداری داشته باشیم، نیازهای جامعه را بسنجیم و سپس وقف یا نذر نماییم به سفارش های دینی نزدیك تر است.»
گاهی هم نذر فرهنگی برای نسل های قدیمی تر غیر قابل تصور است چونكه در باور آنها، نذری دادن از گذشته با پهن كردن بساط دیگ در حیاط ها و كوچه ها همراه بوده است. امری كه با زندگی آپارتمان نشینی كمی دشوارتر شده است، با این وجود آنها ترجیح می دهند حجم نذری را پایین بیاورند و غذایشان را روی اجاق گاز آشپزخانه كوچك خانه های جدید بپزند اما روش نذری شان تغییر نكند. چالشی هم كه نسل جدید با قدیمی ترها دارند همین است كه حالا روش نذری ها فرق كرده و به جای غذا پختن می توان كارهای دیگری انجام داد.
آذری نژاد در اینباره معتقد است: «تغییر این نگاه برعهده متولیان دینی است. همه كسانی كه نذر می كنند، در افكارشان نوعی پس زمینه دینی وجود دارد اما آموزش درباره اینكه كدام نذر، وقف یا صدقه بهتر است، به كم كاری رسانه ها و متولیان دین بر می گردد. باید بدانیم كه پیامبران و ائمه هم بیشتر نذر رفتاری می كردند. نمی خواهم بگویم نذر غذا تعطیل شود، اتفاقا بهتر است این گونه نذرها هم باشند، ما تغذیه به فقرا و نیازمند را هم داریم اما از طرفی چاه كنی امیرالمومنین(ع) یا نذر رفتاری مادر حضرت مریم را هم داریم. وظیفه متولی فرهنگ، دین و اصحاب رسانه است كه جامعه را متوجه اولویت های نذر كنند و اینكه فرد با انجام كدامیك به درگاه خدا مقرب تر می شود.»
او درباره اینكه با عنایت به وضعیت امروز جامعه كدامیك از نذرها (فرهنگی یا پخت غذا) بهتر است و اولویت دارد؟ توضیح می دهد: «هنگامی كه به روستاها سفر می كنم و می بینم این فضاها فاقد سرویس بهداشتی یا مدارس هستند و فقر امكانات آموزشی دارند، با خودم فكر می كنم ارتقاء دانشِ دانش آموزان اولویت جامعه امروز من است پس چرا باید حجم زیادی از اموالم را برای تقرب به خدا صرف پخت غذا كنم. یكی از طرح های امسال من این بود كه درهفته دو وعده صبحانه به دانش آموزان دهیم. چونكه می دیدم دانش آموزانی كه به مدرسه می آمدند، صبحانه نمی خورند و به سبب فقر مالی، سوء تغذیه دارند. اگر همان نذر غذا را برای دانش آموزی كه سوء تغذیه دارد، صرف نماییم، هدفمندتر است. اینكه نذر نماییم برای سلامت دانش آموزان شیر، خرما یا گردو بدهیم، خیلی شكمی است اما فلسفه دارد.»
این فعال فرهنگی و اجتماعی ادامه می دهد: «مشكلی كه ما داریم این است كه در یك روز حجم بسیار زیادی غذا پخته می شود، می توان برای توزیع این غذاها هدف داشت و درباره اینكه آنرا به دست كدام قشر از جامعه برسانیم، فكر نماییم. برای مثال مدتی پیش فردی تماس گرفت و گفت من هر سال غذا نذری می دادم اما تصمیم گرفتیم امسال آنرا برای ارتقاء دانشِ دانش آموزان هزینه كنم. بنا بر این برای كتابخانه روستاها، كتاب خریداری كرد. امسال موردهای بسیار مشابهی در این زمینه داشتیم و یكی دیگر از افراد هم نذر كرد چند توالت در روستاها بسازد.»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب